Galdera honi erantzuteko, ekialderuntz 5000 km-ko bidaia egin behar dugu.
 |
| Mesopotamiako mapa, garaiz garai |
Bertan, topatuko dugun lehendabiziko informazio iturria buztinezko taulak dira. K.a. IV milurtekoaren inguruan zibilizazio emankor bat egon zen, Tigris eta
Eufrates ibaien inguruan, gaurko Irak eta Iran arteko zonaldean: Mesopotamia. Haien idazketa metodoa oso bitxia eta aldi berean iraunkorra izan zen:
buztinean puntzoi batzuekin markak egin ondoren (idazkera kuneiforme izenekoa), buztina egosi edo eguzkitan lehortzen uzten zuten gogortu arte, eta honi esker iritsi zaizkigu dokumentu esanguratsu hauek gure eskuetara milaka urte igaro arren.
Berreskuratu diren taula babiloniko gehienak K.a. 1800-1600 urteen artekoak dira, eta aztarnategi guztiak kontuan hartuta, milaka taula bildu ahal izan dira. Altxor preziatua!
Buztinezko taula horien artean aipagarrienetakoa bat Plimpton 322 izenekoa da. K.a.
1800. urte ingurukoa omen da. 13 cm inguru neurtzen du eta bertan zenbaki multzo bat agertzen da (ikusi beheko irudia), lau zutabe eta 15 errenkadatan banatuta. Ondoren interpretatu denez,
Pitagorasen teorema betetzen duten zenbaki-hirukoteak dira, babiloniarren
zenbaki sistema hirurogeitarrean idatzita eta lehen aipatutako idazkera kuneiformean.
 |
| Plimpton 322 izeneko buztinezko taulatxoa eta bere interpretazioa |
 |
| Egiptoko piramideak |
Urteetan zehar aurrerago egiten badugu, eta mapan pixka bat mendebalderago,
Antzinako Egiptoko zibilizazioa aurkituko dugu. Haiek buztina erabili ordez
papiroa erabiltzen zuten, beraz, dokumentuak ezin izan dira hain ongi mantendu.
K.a. 1650. urte ingurukoa da papiroen artean famatuena:
Ahmes-en papiroa (dokumentua idatzi zuen izkribuaren omenean) edo Rhind papiroa (dokumentua Egiptoko merkatu batean erostea lortu zuen pertsonaren omenean). 6 metroko luzera duen papiroa da eta hieratikoan idatzita dago (idazkera jeroglifikoa baino pixka bat sinpleago, eta
zenbaki sistema hamartarra erabiliz). Bertan 84 buruketako sorta aurki dezakegu; pentsa, gaur egungo matematikako testu-liburu bat balitz bezala, problemaz jositako dokumentu bat.
 |
| Ahmes-en papiroa |
Nola edo hala, papiro honi esker badakigu Antzinako egipziarrek zer nolako matematika ezagutzen zuten. Errealitateko egoeren buruketa horietan, batuketak, zatikien arteko eragiketak, lehen mailako ekuazioak, triangelu edota trapezioen azalerak, zirkuluen azalerak edota piramideen bolumenak kalkulatzen dira, besteak beste. Anima zaitez, eta ordezkatu zure ohiko testu liburua une batez Ahmes-en papiroarengatik:
oso buruketa kuriosoak topatuko dituzu
hemen. Arreta jartzen badiozu buruketa horietako baten ebazpen korapilatsuari, ikusiko duzu zer lana zeukaten garaiko ikasle gizajoek!
Eskerrik asko: Clifford A. Pickover, Carl B. Boyer
