Pitagoras, K.a. VI. mendean Greziako Samos irlan jaiotako matematikari, filosofo eta profeta izan zen, erlijio-sinesmenak ere zabaltzen zituelako. Egiptora, Babiloniara eta Indiara bidaiatu zuen, eta bidaia luze horietan matematika eta astronomia ezagutzez gain, erlijio-jakintza handia bereganatu zuen. Mundu greziarrera itzuli zenean Krotona izeneko hirian finkatu zen (gaur egungo Italian), eta han elkarte sekretu bat sortu zuen, oinarri matematiko eta filosofiko zabalarekin. Pitagorasek sortutako sekta antzeko horretan, ezagutzak eta jabetzak komunitate barruan mantentzen ziren, dena denena zen eta, beraz, egindako aurkikuntzak ez ziren zehazki kide batenak, guztienak baizik. Horregatik, aurkikuntza matematiko bat Pitagorasena dela esan ordez, pitagorikoek lortutakoa dela esatea egokiagoa da.
 |
Pitagorikoak. Eguzki berriari himnoa F. Bronnikov-en margolana. Wikipedia
|
Pitagorikoek oso
jokabide-arau zorrotzak zituzten. Sektako kideei erregimen begetariano
zorrotza ezartzen zitzaien, dirudienez beraien ustez pertsonak hil ondoren haien arimak beste animalia batzuengan berraragitzen zirelako eta, ondorioz, hildako lagun baten arimaren bizileku
berria izan zitekeen beldurrez, ez zen animaliarik sakrifikatu behar. Hortaz, debekatuta zeukaten haragia edo arraina jatea.
Zaila
da benetan gizon honi dagokion guztian historia eta kondaira den bereiztea,
herriko jendearentzat filosofo, astronomo, matematikari, santu, profeta, azti... hainbeste gauza desberdin zelako. Hala ere,
bere garaiko historian eragin handiena izan zuen pertsonetako bat izan zela ezin da ukatu, bere jarraitzaileek (engainatuta edo
inspiratuta) bere sinesmenak zabaldu zituztelako greziar munduaren
zatirik handienean.
Arima beste norbaitengan agertzea, arau zorrotz eta erritoen bidez lortzen zen, baina filosofia eta
matematika ere funtsezko atalak ziren, eta matematikak ez
du inoiz jokatu bizitzan pitagorikoen artean bezain paper
garrantzitsurik. Badirudi filosofia (jakinduriarekiko
maitasuna) eta matematika (ikasten dena) hitzak Pitagorasek bere
jarduera intelektualak deskribatzeko sortuak direla. Kontutan hartu behar dugu bi jakintza mota ezberdin zabaltzen zituela: bata eskolako kideen artean eta bestea herriko jendearengan.
Bestalde, pitagorikoentzat zenbaki
bakoitzak ezaugarri bereziak zituen, baina guztietan sakratuena hamar
zenbakia edo tetractis-a zen, unibertsoaren zenbakia adierazten zuelako.
Puntu bakarra dimentsioak sortzen ditu, bi puntuk zuzen bat zehazten
dute (dimentsio 1), lerrokatu gabeko hiru puntuk triangelu bat zehazten
dute (2 dimentsio), eta plano berekoak ez diren lau puntuk tetraedro bat
zehazten dute (3 dimentsia); beraz, zenbaki horien baturak dimentsio
guztiak adierazten ditu: 1 + 2 + 3 + 4 = 10.
Eskola pitagorikoaren leloa hauxe zen: "dena zenbakia da". Beraientzat, ezagutu daitezkeen gauza guztiek zenbakia dute, nola edo hala. Historiaren arabera, musikan Pitagorasek zioen bibratzen duen soka bat zenbaki osoen arteko proportzioan zapalduz gero, soinu armoniosoak entzungo zirela. Adibidez:
- Soka 2:3 proportzioan zapalduta, bostena joko du (oinarria Do baldin bada, Sol entzungo da).- Soka 3:4 proportzioan zapalduta, laugarrena joko du (oinarria Do baldin bada, Fa entzungo da). Antzinako pitagorikoek hain irudimen ausarta erakutsi zuten, berehala
zabaldu zituztela beren emaitzak, eta zeruko gorputzek ere soinu harmoniotsuak igortzen zituztela ondorioztatu zuten. Berriz ere, pentsamendu zorrotzaren eta espekulazio fantastikoaren
nahasketa bitxia zen. Argi dago irudimena ez zitzaiela falta!
Informazio iturria: Carl Boyer-en Historia de la matemática.
