Mary Somerville (1780 - 1872) eskoziar matematikari, astronomo, idazle eta ikerlaria izan zen. Eskozian jaio izanagatik, Europako beste herrialde batzuetan baino aukera gehiago zegoen emakumeak konferentzia edota ekitaldi zientifikoetan egoteko.
 |
| Mary Somerville (wikipedia) |
Mary-ren haurtzaroari buruz, badakigu lehenengo hamar urteetan naturarekin kontaktuan bizi izan zela, eta ia analfabetoa zela. Bere aita konturatu zenean Mary ez zela espero zuten neska "fin eta zintzoa", 13 urterekin barnetegi batean sartu zuten. Bertan irakurri eta idazten ikasi zuen.
Nerabezaroan bere osabaren etxean denboraldi batez egon zen, eta bera konturatu zen Mary-ren zientziarekiko interes handiaz. Laister irakasleek baino matematika gehiago jakingo zuen. Dena den, bere gurasoek ez zioten ikasteko aukera hori eman, eta gauez ezkutuan ikasi behar izaten zuen.
Aurrerago, ezkondu egin zen, eta zientzialari ospetsuen kartak jasotzen zituenean, beti bere senarraren izenera bidaltzen zituzten. Are gehiago: beste zientzialari batzuek bere obra gaitzetsi egin zuten, soilik emakumea izateagatik. Mary-k oso argi zeukan emakumeen diskriminazioa, eta horren aurka borrokatu zuen bere bizitza osoan zehar.
Zeintzuk izan ziren Mary-ren ekarpenak?
Laplace matematikariaren "Zeruko mekanika" obra itzuli zuen, Eguzki sistemaren mugimenduak aztertzen dituena. Ez zen bakarrik itzulpen bat izan, berak ere azalpen matematikoak eta marrazki lagungarriak ipini zituen, lan hori irakurterrazagoa egin ahal izateko. Ez hori bakarrik: prozedura matematikoak erabiliz, ordura arte ezagutzen ziren planetak nahikoak ez zirela ondorioztatu zuen, eta Urano-ren ondoren beste planeta bat egon behar zela esan zuen (Neptuno, hain zuzen ere).
 |
| Eguzki sistema (astronomia.com) |
Astronomiaz gain, fisika eta orokorrean zientzien inguruko zenbait liburu idatzi zituen, horietako batzuk eragin handia izan zutenak, eta denbora luzez zientzia ulertzeko erabilitako liburuak bihuru zirenak.
Laburbilduz, Mary Somerville-i buruz esan dezakegu bizitzan zehar Europa osoko zientzialari famatuen gorespena lortu zuela eta, horrexegatik, bere garaikoek XIX. mendeko zientzien erregina deitu zutela.
iruzkinik ez:
Argitaratu iruzkina